 |
 Złote myśli - po łacinie |
|
|
| |
|
|
|
|
| A |
|
|
|
A fructibus eorum cognoscetis eos - po ich owocach ich poznacie.
Jezus Chrystus. |
|
 |
|
Ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie.
Seneka. |
|
|
|
Ab Iove principium <początek od Jowisza> - zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej. (X) |
|
|
|
Ab ovo <od jaja> - od początku. (X) |
|
|
|
Ab ovo usque ad mala - od jajka do jabłek; od początku do końca.
Horacy. |
|
|
|
Ab urbe condita - od założenia Rzymu; przen. od początku.
Tytus Liwiusz. |
|
|
|
Aabsens carens - nieobecny traci.
(X) |
|
|
|
Absit! - uchowaj, Boże!
(X) |
|
|
|
Absterget Deus omnem lacrimam ab oculis - i otrze Bóg z ich oczu wszelką łzę.
Apokalipsa wg św. Jana. |
|
|
|
Ad calendas Graecas <do greckich kalend> - na czas nieokreślony. Oktawian August. |
|
|
|
Ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę.
(X) |
|
|
|
Ad maiorem Dei gloriam - dla większej chwały Bożej.
św. Ignacy Loyola. |
|
|
|
Ad patres - (udać się) do ojców; umrzeć.
(X) |
|
|
|
Ad perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę.
(X) |
|
|
|
Aequam memento rebus in arduis servare mentem - i w nieszczęściu zachowuj spokój umysłu.
Horacy. |
|
|
|
Alea iacta est - kości zostały rzucone (dosł. kość [kostka do gry] została rzucona).
Menander, a za nim Cezar. |
|
|
|
Alter ego - drugie ja.
Cyceron. |
|
|
|
Aalteri vivas oportet, si vis tibi vivere - musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.
Seneka. |
|
|
|
Amantium irae amoris integratio - kłótnie kochanków umacniają ich miłość.
Terencjusz. |
|
|
|
Ambitiosa non est fames - głód nie ma ambicji.
Seneka. |
|
|
|
Amicorum omnia communia - u przyjaciół wszystko jest wspólne.
Pitagoras. |
|
|
|
Amicus certus in re incerta cernitur - pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji.
Cyceron. |
|
|
|
Amicus Plato, sed magis amica veritas - przyjacielem Plato, lecz większą przyjacółką prawda.
Arystoteles. |
|
|
|
Amor omnibus idem - miłość dla wszystkich jednaka.
Wergiliusz. |
|
|
|
Amor vincit omnia - miłość wszystko zwycięża.
(X) |
|
|
|
Anguis in herba <wąż w trawie> - ukryte niebezpieczeństwo. (X)) |
|
|
|
Animam debet - <winien duszę> zadłużony po uszy. (X) |
|
|
|
Anima vilis - podła dusza.
(X) |
|
|
|
Arbiter elegantiarum - mistrz dobrego smaku.
Tacyt o Petroniuszu. |
|
|
|
Arma virumque cano - opiewam oręż i męża.
Wergiliusz, początek Eneidy.
|
|
|
|
Ars est celare artem - sztuką jest ukrycie (wysiłków) sztuki.
Owidiusz. |
|
|
|
Ars longa, vita brevis - sztuka długotrwała, życie krótkie.
Seneka. |
|
|
|
Asinus ad lyram - osioł przy lirze; pasuje jak wół do karety.
(X) |
|
|
|
Asinus asinorum - osioł nad osłami.
(X) |
|
|
|
Asinus in tegulis - osioł na dachu; zła wróżba.
(X) |
|
|
|
Attendite a falsis prophetis - strzeżcie się fałszywych proroków.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Audaces fortuna iuvat - śmiałym szczęście sprzyja.
Wergilusz, Eneida. |
|
|
|
Audiatur et altera pars - trzeba wysłuchać i drugiej strony.
Seneka. |
|
|
|
Aurea dicta - złote słowa.
Lukrecjusz. |
|
|
|
Aurea mediocritas - złoty środek.
Horacy. |
|
|
|
Aut bibat, aut abeat - niech pije albo niech sobie idzie.
Cyceron. |
|
|
|
Aut Caesar aut nihil - albo Cezarem, albo niczym.
(X) |
|
|
|
Ave, Caesar, morituri te salutant - witaj, Cezarze, mający umrzeć cię pozdrawiają.
(X) |
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
Beati pauperes spiritu - błogosławieni ubodzy w duchu.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Aellum omnia contra omnes - wojna wszystkich przeciwko wszystkim.
(X) |
|
|
|
Bene meritus - dobrze zasłużony.
(X) |
|
|
|
Benedictus qui venit in nomine Domini - błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.
(X) |
|
|
|
Bis dat qui cito dat - podwójnie daje, kto szybko daje.
Publiliusz Syrus. |
|
|
|
Bona fide - w dobrej wierze.
(X) |
|
|
|
Bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi się ze zła.
Seneka. |
|
|
|
Boss lassus fortius figit pedem - zmęczony wół szybciej pracuje.
(X) |
|
|
|
| |
|
| C |
|
|
|
Caeca invidia est - zazdrość jest ślepa.
(X) |
|
|
|
Captatio benevolentiae - zjednywanie sobie względów.
(X) |
|
|
|
Carpe diem <chwytaj dzień> - korzystaj z każdego dnia. Horacy. |
|
|
|
Cedant arma togae - niech oręż ustąpi przed togą.
(X) |
|
|
|
Certum est, quia impossibile est - jest pewne, ponieważ jest niemożliwe.
(X) |
|
|
|
Charta non erubescit - papier się nie rumieni.
(X) |
|
|
|
Cicer cum caule - groch z kapustą (tłumaczenie polskiego idiomu).
(X) |
|
|
|
Cogito, ergo sum - myślę, więc jestem.
Kartezjusz. |
|
|
|
Cognosce te ipsum - poznaj samego siebie.
(X) |
|
|
|
Conflabunt gladios suos in vomeres - przekują swoje miecze na lemiesze.
Izajasz. |
|
|
|
Consensus facit legem - zgoda tworzy prawo.
(X) |
|
|
|
Consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie jest drugą naturą.
Cyceron. |
|
|
|
Consummatum est - stało się.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy.
(X) |
|
|
|
Convenienter naturae vivere - żyć w zgodzie z naturą.
Zenon z Kitionu. |
|
|
|
Cornix cornici oculum non effodit - kruk krukowi oka nie wykole.
(X) |
|
|
|
Corrumpunt mores bonos colloquia mala - złe rozmowy psują dobre obyczaje.
(X) |
|
|
|
Corvus albus - biały kruk.
Juwenalis. |
|
|
|
Crede, quod habes, et habes - wierz, że masz, a będziesz miał.
(X) |
|
|
|
Crescit sub pondere virtus - prześladowana cnota wzrasta.
(X) |
|
|
|
Crux interpretum <krzyż komentatorów> - miejsce (w tekście) trudne do zrozumienia. (X) |
|
|
|
Cucullus non facit monachum - kaptur nie czyni mnicha.
(X) |
|
|
|
Cui bono? - na czyją korzyść?
Lucjusz Kasjusz. |
|
|
|
PCuius regio, eius religio - czyja władza, tego religia.
(X) |
|
|
|
Cum debita reverentia - z należytym szacunkiem.
(X) |
|
|
|
Cum tacent, clamant <milcząc wołają> - milczenie jest wymowniejsze od mowy. Cyceron przeciw Katylinie. |
|
|
|
um ventis litigare - walczyć z wiatrem.
(X) |
|
|
|
| |
| D |
|
|
|
Damnat quod non intelligunt - potępiają to, czego nie rozumieją.
(X) |
|
|
|
De fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę.
(X) |
|
|
|
De gustibus non est disputandum - w sprawach gustów nie ma dyskusji.
(X) |
|
|
|
De mortuis aut bene aut nihil - o zmarłych należy mówić dobrze albo nic.
Chilon ze Sparty. |
|
|
|
Deum sequere - idź za wezwaniem Boga.
Seneka. |
|
|
|
Deus ex machina - bóg z machiny.
Często u Eurypidesa. |
|
|
|
Dictum sapienti sat - mądrej głowie dość dwie słowie.
(X) |
|
|
|
Diem perdidi - straciłem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego).
Tytus. |
|
|
|
| |
|
Ddies irae - dzień gniewu.
Sofoniasz o dniu Sądu Ostatecznego. |
|
|
|
Difficile est satiram non scribere - trudno nie pisać satyry.
Juwenalis. |
|
|
|
Difficilis in otio quies - bezczynność nie daje odpoczynku.
(X) |
|
|
|
Dimidium facti, qui coepit, habet - kto zaczął, już zrobił połowę.
Horacy. |
|
|
|
Dis aliter visum est - inna jest wola bogów.
Publiliusz Syrus. |
|
|
|
Discenda est virtus - cnoty należy uczyć.
Seneka za Sokratesem. |
|
|
|
Divide et impera - dziel i rządź.
Filip, król Macedonii. |
|
|
|
Divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem.
Seneka za stoikami. |
|
|
|
Docendo discimus - ucząc innych, sami się uczymy.
Seneka. |
|
|
|
Ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.
Seneka za Kleantesem. |
|
|
|
Dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę.
Horacy. |
|
|
|
Rdulcis est somnus operanti - słodki jest sen dla pracującego.
Kohelet. |
|
|
|
Odum spiro, spero - dopóki oddycham, nie tracę nadziei.
(X) |
|
|
|
Duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta.
Z Ezopa. |
|
|
|
Duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo.
(X) |
|
|
|
Pdura lex, sed lex - surowe prawo, ale prawo.
(X) |
|
|
|
| |
|
| E |
|
|
|
Ecce homo - oto człowiek.
Piłat o ukrzyżowanym Jezusie. |
|
|
|
Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść.
Plutarch. |
|
|
|
Ego sum qui sum - jestem, który jestem.
Bóg do Mojżesza. |
|
|
|
Ego sum via et veritas, et vita - ja jestem drogą, prawdą i życiem.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Equi donati dentes non inspiciuntur - darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby.
(X) |
|
|
|
Errare humanum est - błądzić jest rzeczą ludzką.
Seneka Starszy. |
|
|
|
Est modus in rebus <mają rzeczy swą miarę> - wszystko ma swoje granice. Horacy. |
|
|
|
Et tu, Brute, contra me - i ty, Brutusie, przeciwko mnie.
Cezar. |
|
|
|
Etiam latrones suis legibus parent - i zbóje mają swoje prawa.
Cyceron. |
|
|
|
Ex malis eligere minima - wybierać mniejsze zło.
Cyceron za Arystotelesem. |
|
|
|
Ex oriente lux - światło ze wschodu (przychodzi).
(X) |
|
|
|
Exegi monumentum aere perennius - zbudowałem pomnik trwalszy od spiżu.
Horacy. |
|
|
|
Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor - niech z naszych kości narodzi się mściciel.
Wergiliusz, Eneida. |
|
|
|
Experto credite - wierzcie doświadczonemu.
Wergiliusz. |
|
|
|
KExtremis malis extrema remedia - na krańcowe zło krańcowe środki.
(X) |
|
|
|
| F |
|
|
|
Faber est quisque suae fortunae - każdy jest kowalem własnego losu.
Appiusz Klaudiusz. |
|
|
|
Fama crescit eundo - plotka rośnie rozchodząc się.
Wergiliusz. |
|
|
|
Fames est optimus coquus - głód jest najlepszym kucharzem.
Cyceron. |
|
|
|
Fas est et ab hoste doceri - wolno się uczyć nawet od wroga.
Owidiusz. |
|
|
|
Favete linguis - milczcie w skupieniu.
Horacy. |
|
|
|
Feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej.
(X) |
|
|
|
Felix culpa - szczęśliwa wina.
Św. Augustyn o grzechu pierworodnym. |
|
|
|
Felix, qui potuit rerum cognoscere causas - szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy.
Wergiliusz. |
|
|
|
Ferro ignique <żelazem i ogniem> - ogniem i mieczem. (X) |
|
|
|
Rfestina lente - spiesz się powoli.
(X) |
|
|
|
Fiat lux - niech się stanie światłość.
Księga Rodzaju. |
|
|
|
Fides sine operibus mortua est - wiara bez uczynków jest martwa.
Św. Jakub. |
|
|
|
Finis coronat opus - koniec wieńczy dzieło.
U Owidiusza. |
|
|
|
Finita est comoedia - komedia skończona.
(X) |
|
|
|
Fortuna favet fortibus - los sprzyja dzielnym.
(X) |
|
|
|
Fumum vendere <sprzedawać dym> - mamić obietnicami. (X) |
|
|
|
| |
|
| G |
|
|
|
Gallus in suo sterquilinio plurimum potest - kogut tylko na własnym gnojowisku dużo może.
Seneka. |
|
|
|
Genius loci - duch opiekuńczy miejsca.
(X) |
|
|
|
Gladiator in arena consilium capit - gladiator decyduje dopiero na arenie.
(X) |
|
|
|
Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis - chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli.
Św. Łukasz. |
|
|
|
Gloria victis - chwała zwyciężonym.
(X) |
|
|
|
Gloria virtuti resonat - sława jest echem cnoty.
(X) |
|
|
|
Gratis accepistis, gratis date - darmo otrzymaliście, darmo dawajcie.
Jezus Chrystus do apostołów. |
|
|
|
Graviora manent - najgorsze dopiero nadejdzie.
(X) |
|
|
|
Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo - kropla drąży skałę nie siłą, lecz ciągłym padaniem.
Owidiusz. |
|
|
|
| |
|
| H |
|
|
|
Hannibal ante portas - Hannibal u bram; bliskie niebezpieczeństwo.
(X) |
|
|
|
Hic sunt leones - tu przebywają lwy; nieznane kraje.
(X) |
|
|
|
Historia magistra vitae - historia nauczycielką życia.
Cyceron. |
|
|
|
Hodie mihi, cras tibi - dziś mnie, jutro tobie.
(X) |
|
|
|
Hominis est errare, insipientis in errore perseverare - ludzką rzeczą jest błądzić, głupców trwać w błędzie.
(X) |
|
|
|
Homo homini lupus est - człowiek człowiekowi jest wilkiem.
Plaut. |
|
|
|
Homo sacra res homini - człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka.
Seneka. |
|
|
|
Homo sum, humani nihil a me alienum puto - jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce.
Terencjusz. |
|
|
|
Honesta res est laeta paupertas - szacowna to rzecz pogodne ubóstwo.
Seneka za Epikurem. |
|
|
|
Horribile dictu - strach powiedzieć.
(X) |
|
|
|
Hospes, hostis - każdy obcy to wróg.
(X) |
|
|
|
Humana non sunt turpia >> co ludzkie, nie hańbi. (X) |
|
|
|
| |
|
| I |
|
|
|
Ibi patria, ibi bene - tam ojczyzna, gdzie dobrze.
(X) |
|
|
|
| |
|
Ignavis sepmer feriae - lenie zawsze mają święto.
(X) |
|
|
|
SIgnis non exstinguitur igne - ognia nie gasi się ogniem.
(X) |
|
|
|
Ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi.
(X) |
|
|
|
Ignoti nulla cupido - nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje.
(X) |
|
|
|
Impares nascimur, pares morimur - rodzimy się nierówni, umieramy równi.
Seneka. |
|
|
|
Imperare sibi maximum est imperium - panować nad sobą to najwyższa władza.
Seneka, Cyceron. |
|
|
|
Impos animi - słaby na umyśle.
(X) |
|
|
|
Impossibilium nulla obligatio est - nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych.
(X) |
|
|
|
In aqua scribis <piszesz na wodzie> - niepewność realizacji. (X) |
|
|
|
In arena aedificas <budujesz na piasku> - nierealne podstawy czegoś. (X) |
|
|
|
In articulo mortis - w obliczu śmierci.
(X) |
|
|
|
In lacte matris praebibere - wyssać z mlekiem matki.
Św. Augustyn. |
|
|
|
In magnis et voluisse sat est - w rzeczach wielkich wystarczy chcieć.
Propercjusz. |
|
|
|
In principio creavit Deus coelum et terram - na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.
Księga Rodzaju. |
|
|
|
In principio erat Verbum - na początku było Słowo.
Św. Jan. |
|
|
|
In silvam ligna ferre - znosić drewno do lasu.
Horacy. |
|
|
|
In vino veritas <prawda w winie> - wino rozwiązuje język. Platon. |
|
|
|
Inter arma silent Musae - w czasie wojny milczą Muzy.
Cyceron. |
|
|
|
Inter malleum et incudem - między młotem i kowadłem.
Orygenes. |
|
|
|
Invidia gloriae assiduus est - zawiść jest stałym towarzyszem sławy.
(X) |
|
Ira furor brevis est - gniew jest chwilowym szaleństwem.
Horacy. |
|
|
|
Invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał.
Horacy. |
|
|
|
Ipsa sua melior fama - lepszy od swojej reputacji.
(X) |
|
|
|
Ira sine viribus vana est - gniew nie poparty siłą jest próżny.
Liwiusz, Seneka. |
|
|
|
Is fecit, cui prodest - ten zrobił, komu to przynosi korzyść.
(X) |
|
|
|
Ite, missa est - idźcie, ofiara spełniona.
(X) |
|
|
|
Iucundi acti labores - miłe są trudy zakończone.
Cyceron. |
|
|
|
Iurare in verba magistri <przysięgać na słowa nauczyciela> - ślepo wierzyć; uznawać autorytet nauczyciela za argument ostateczny. Horacy. |
|
|
|
Iustitias vestras iudicabo - sprawiedliwość waszą sądzić będą.
(X) |
|
|
|
| |
|
| L |
|
|
|
Labor omnia vincit - praca wszystko przezwycięża.
(X) |
|
|
|
Lapides clamabunt - kamienie wołać będą. Jezus Chrystus na wezwanie faryzeuszy do uciszenia swoich uczniów.
(X) |
|
Lapis super lapidem non reliquentur hic - kamień na kamieniu tu nie pozostanie.
Jezus o Jerozolimie. |
|
|
|
Laudant, quod non intelligunt - chwalą to, czego nie rozumieją.
(X) |
|
|
|
Laudator temporis acti - chwalca przeszłości; konserwatysta.
(X) |
|
|
|
Laus alit artes - pochwała karmi sztukę.
Seneka za Enniuszem. |
|
|
|
Lavare manus - umywać ręce.
(X) |
|
|
|
Littera docet, littera nocet - litera uczy, litera szkodzi.
(X) |
|
|
|
Lttera scripta manet - słowo zapisane pozostaje.
(X) |
|
|
|
Litterae non erubescunt - pismo się nie rumieni.
Cyceron. |
|
|
|
Lucidus ordo - jasny układ; przejrzysta konstrukcja.
(X) |
|
|
|
Lupus in fabula - o wilku mowa, a wilk tuż.
Terencjusz. |
|
|
|
Lux in tenebris - światło w ciemnościach.
Św. Jan. |
|
|
|
| |
|
| M |
|
|
|
Magnis nominis umbra - cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności.
(X) |
|
|
|
Magnum in parvo <dużo w małym> - wiele treści w krótkiej wypowiedzi. (X) |
|
|
|
Magnus ille, qui in divitiis pauper est - wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi.
Seneka. |
|
|
|
Maior reverentia e longinquo - większy szacunek z daleka.
Cesarz Tyberiusz. |
|
|
|
Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est - źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia.
Seneka za Epikurem. |
|
|
|
Manus manum lavat - ręka rękę myje.
(X) |
|
|
|
Me nemo ministro fur erit - nie będę pomocnikiem złodzieja.
Juwenalis. |
|
|
|
Mea culpa, mea maxima culpa - moja wina, moja bardzo wielka wina.
(X) |
|
|
|
Medice, cura te ipsum - lekarzu, wylecz samego siebie.
Św. Łukasz. |
|
|
|
Medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia.
(X) |
|
|
|
Medio tutissimus ibis - najbezpieczniej chodzić środkiem.
(X) |
|
|
|
Melior est canis vivus leone mortuo - lepszy jest żywy pies od martwego lwa.
Kohelet. |
|
|
|
Memento mori - pamiętaj o śmierci.
(X) |
|
|
|
Mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch.
Juwenalis. |
|
|
|
Messis quidem multa, operarii autem pauci - żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Mirabile dictu - aż dziw powiedzieć.
(X) |
|
|
|
Miscere utile dulci - łączyć przyjemne z pożytecznym.
Horacy. |
|
|
|
More antiquo - starym obyczajem.
(X) |
|
|
|
More maiorum - obyczajem przodków.
(X) |
|
|
|
Mors malum non est, sola ius aequum generis humani - śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki.
Seneka. |
|
|
|
Mulier ideo bene olet, quia nihil olet - kobieta wtedy ładnie pachnie, gdy wcale nie pachnie.
Cyceron. |
|
|
|
Mulieres in Ecclesiis taceant - kobiety mają milczeć w kościele.
Św. Paweł. |
|
|
|
Multum, non multa <dużo, a niewiele> - dużo pod względem ilości, mało pod względem jakości. Pliniusz Młodszy. |
|
|
|
Mundi est propria virtus - cnota jest właściwością świata.
Cyceron za Chryzypem. |
|
|
|
Mundus vult decipi, ergo decipiatur - świat chce być oszukiwany, niech więc go oszukują.
(X) |
|
|
|
Mutato nomine de te fabula narratur - o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem.
Horacy. |
|
|
|
| |
|
| N |
|
|
|
Natura horret vacuum - natura nie znosi próżni.
(X) |
|
|
|
Naturalia non sunt turpia - to, co naturalne, nie przynosi wstydu.
(X) |
|
|
|
Navigare necesse est, vivere non est necesse - żeglowanie jest koniecznością, życie koniecznością nie jest.
Plutarch za Pompejuszem Wielkim. |
|
|
|
Ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza.
(X) |
|
|
|
Ne quid nimis - nic ponad miarę.
Solon. |
|
|
|
Ne sutor supra crepidam iudicet - niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika.
Pliniusz Starszy. |
|
|
|
Nec Hercules contra plures - siła złego na jednego.
(X) |
|
|
|
Necesse est multos timeat quem multi timent - wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi.
Seneka za Decimusem Laberiuszem. |
|
|
|
Nemo ante mortem beatus - nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią.
Solon. |
|
|
|
Nemo est casu bonus - nikt nie jest dobry przez przypadek.
Seneka. |
|
|
|
Nemo iudex idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie.
(X) |
|
|
|
Nemo potest duobus dominis servire - nikt nie może służyć dwom panom.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Nemo propheta in patria sua - nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie.
(X) |
|
|
|
Nemo regere potest nisi qui et regi - tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy.
Seneka, Solon. |
|
|
|
Nemo sapiens nisi patiens - nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy.
(X) |
|
|
|
Nemo sine vitiis est - nikt nie jest bez wad.
(X) |
|
|
|
Nervus belli pecunia - pieniądz jest nerwem wojny.
Cyceron. |
|
|
|
Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua - niech nie wie lewica twoja, co prawica twoja czyni.
Jezus Chrystus o jałmużnie. |
|
|
|
Nihil est ab omni parte beatum - nie ma rzeczy ze wszystkich stron szczęśliwej.
(X) |
|
|
|
Nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu - nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było
z Arystotelesa |
|
|
|
Nil admirari - niczemu się nie dziwić.
Horacy. |
|
|
|
Nil desperandum - nie należy rozpaczać.
Horacy. |
|
|
|
Nil homini certum est - dla człowieka nie ma nic pewnego.
Owidiusz. |
|
|
|
Nil nisi bene - mów dobrze lub wcale.
(X) |
|
|
|
Nil novi sub sole - nic nowego pod słońcem.
Kohelet. |
|
|
|
Nolens volens - chcąc nie chcąc.
(X) |
|
|
|
Noli me tangere - nie dotykaj mnie. Jezus Chrystus do Marii Magdaleny po swoim zmartwychwstaniu.
(X) |
|
|
|
Noli turbare circulos meos - nie zamazuj moich kół.
Archimedes. |
|
|
|
Nolite iudicare, et non iudicabimini - nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt - kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną.
Terencjusz.
|
|
|
|
Nomina sunt odiosa - nie należy wymieniać nazwisk.
Cyceron. |
|
|
|
Non compos mentis - niespełna rozumu.
(X) |
|
|
|
Non est beatus, esse se qui non putat - nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa.
Seneka za Publiliuszem Syrusem. |
|
|
|
Non est bonum esse hominem solum - nie jest dobrze człowiekowi być samemu.
(X) |
|
|
|
Non est potestas nisi a Deo - wszelka władza pochodzi od Boga.
Św. Paweł. |
|
|
|
Non est viri timere sudorem - nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy.
Seneka. |
|
|
|
Non in solo pane vivit homo - nie samym chlebem człowiek żyje.
Księga Powtórzonego Prawa. |
|
|
|
Non licet - nie wolno; nie godzi się.
(X) |
|
|
|
Non liquet - nic stąd nie wynika.
(X) |
|
|
|
Non mortem timemus, sed cogitationem mortis - nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci.
Seneka. |
|
|
|
Non nova, sed novae - nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona.
(X) |
|
|
|
Non omnia possumus omnes - nie wszyscy możemy wszystko.
(X) |
|
|
|
Non liquet - nic stąd nie wynika.
(X) |
|
|
|
Non omnis moriar - nie wszystek umrę.
Horacy. |
|
non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est - nie ten jest ubogi, kto mało ma, ale ten, kto chce mieć więcej.
Seneka. |
|
|
|
Non scholae, sed vitae discimus - uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia.
(X) |
|
|
|
Nosce te ipsum - poznaj samego siebie.
(X) |
|
Nnuda veritas - naga prawda.
Horacy. |
|
|
|
Nulla dies sine linea - ani jednego dnia bez pracy.
Apelles. |
|
|
|
Nulla poena sine lege - nie ma kary bez przepisu prawa.
(X) |
|
Nulla sine Deo mens bona est - bez Boga żadna myśl nie jest dobra.
Seneka. |
|
|
|
Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez przepisu prawa.
(X) |
|
|
|
Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit - nie było wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa.
(X) |
|
Num custos fratris mei sum ego? - czyż jestem stróżem brata mego?
Księga Rodzaju. |
|
|
|
Nunc est bibendum - teraz pijmy.
Horacy. |
|
|
|
| |
|
| O |
|
|
|
O, imitatores, servum pecus! - o, naśladowcy, trzodo niewolników!
(X) |
|
|
|
O sancta simplicitas! - o święta naiwności!
(X) |
|
|
|
O tempora! o mores! - o czasy! o obyczaje!
Cyceron. |
|
|
|
Oculum pro oculo, dentem pro dente - oko za oko, ząb za ząb.
(X) |
|
|
|
Oderint, dum metuant - niech nienawidzą, byleby się bali.
(X) |
|
|
|
Odi et amo - nienawidzę i kocham.
Katullus. |
|
|
|
Odi profanum vulgus et arceo - nienawidzę ciemnego tłumu i trzymam się odeń z daleka.
Horacy. |
|
|
|
Omne ignotum pro magnifico - wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe.
Tacyt. |
|
|
|
Omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt - wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza zginą.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Omnia mea mecum porto - wszystko, co posiadam, noszę ze sobą.
Bias z Prieny. |
|
|
|
Omnia orta occidunt et aucta sensecunt - wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się.
Salustiusz. |
|
|
|
Omnia possibilia sunt apud Deum - u Boga wszystko jest możliwe.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Omnia subiecta sunt naturae - wszystko podlega naturze.
Demokryt i Epikur. |
|
|
|
Omnis ars naturae imitatio est - wszelka sztuka jest naśladowaniem natury.
Seneka. |
|
|
|
Omnis homo mendax - każdy człowiek jest kłamcą.
Księga Psalmów. |
|
|
|
Omnis qui se exaltat, humiliabitur - każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony.
Św. Łukasz. |
|
|
|
Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura - życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka.
. |
|
|
|
| |
|
| P |
|
|
|
Pacta sunt servanda - należy dotrzymywać układów.
(X) |
|
|
|
Panem et circenses - chleba i igrzysk.
w imieniu Boga.
(X) |
|
|
|
Parcere subiectis et debellare superbos - oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać.
Wergiliusz. |
|
|
|
Pecunia non olet - pieniądze nie śmierdzą.
Cesarz Wespazjan. |
|
|
|
Pedibus in sententiam ire - głosować nogami (w senacie rzymskim).
(X) |
|
|
|
Per aspera ad astra - przez ciernie do gwiazd.
Seneka. |
|
|
|
Per fas et nefas - nie przebierając w środkach.
(X) |
|
|
|
Per pedes apostolorum - na wzór apostołów; pieszo.
(X) |
|
|
|
Pereant qui ante nos nostra dixerunt - niech przepadną ci, którzy nasze słowa wypowiedzieli przed nami.
(X) |
|
|
|
Pereat mundus, fiat iustitia - niech zginie świat, byle było sprawiedliwie.
(X) |
|
|
|
Periculum in mora - niebezpieczeństwo w zwłoce.
(X) |
|
|
|
Piscem natare doces - rybę uczysz pływać.
(X) |
|
|
|
Plenus venter non student libenter - pełny brzuch niechętnie studiuje.
(X) |
|
|
|
Pplus dat, qui in tempore dat - dwa razy daje, kto prędko daje.
(X) |
|
|
|
Poetae nascuntur, oratores fiunt - poetami się rodzą, mówcami zostają.
(X) |
|
|
|
Potius sero quam numquam - lepiej późno niż wcale.
Liwiusz. |
|
|
|
Primum non nocere - przede wszystkim nie szkodzić.
Hipokrates. |
|
|
|
Primum vivere, deinde philosophari - najpierw móc żyć, potem filozofować.
w imieniu Boga.
(X) |
|
|
|
Primus in orbe deos fecit timor - bogów na świecie najpierw stworzył strach.
(X) |
|
|
|
Primus inter pares - pierwszy wśród równych.
(Zbigniew Hołodiuk) |
|
|
|
Principiis obsta - zło niszcz w zarodku.
Owidiusz. |
|
|
|
Prior tempore, potior iure - pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa.
(X) |
|
|
|
Pro captu lectoris habent sua fata libelli - los książek zależy od pojętności czytelników.
Terencjusz Maurus. |
|
|
|
Pro publico bono - dla dobra ogółu
(X) |
|
|
|
Probitas laudatur et alget - uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna.
Juwenalis. w imieniu Boga. |
|
|
|
Proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris - właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło.
Tacyt. |
|
|
|
Pulvis es et in pulverem reverteris - prochem jesteś i w proch się obrócisz.
Księga Rodzaju. |
|
|
|
Pulvis et umbra sumus - prochem i cieniem jesteśmy.
Horacy. |
|
|
|
| |
|
| Q |
|
|
|
Quae nocent, docent - to, co szkodzi, uczy.
(Andrzej Majewski) |
|
|
|
Qualis artifex pereo! - jakiż artysta ginie we mnie.
Neron. |
|
|
|
Qualis pater, talis filius - jaki ojciec, taki syn.
(X) |
|
|
|
Qualis rex, talis grex <jaki król, taka trzoda> - jaki pan, taki kram.
(X) |
|
|
|
Quem di diligunt, adolescens moritur - wybrańcy bogów umierają młodo.
Plaut za Menandrem. |
|
|
|
Qui asinum non potest, stratum caedit - kto nie może bić osła, bije worek.
Petroniusz. |
|
|
|
Qui non est mecum, contra me est - kto nie jest ze mną, jest przeciwko mnie.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Qui non est adversum vos, pro vobis est - kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami.
Jezus Chrystus. |
|
|
|
Qui non laborat, non manducet - kto nie chce pracować, niech nie je.
Św. Paweł. |
|
|
|
Qui tacet, consentire videtur - kto milczy, zdaje się zezwalać.
(X) |
|
|
|
Quia nominor leo - bo się nazywam lew.
Z Ezopa. |
|
|
|
Quidquid agis, prudenter agas et respice finem - cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i patrz końca.
(X) |
|
|
|
Quis fallere possit amantem? - któż zdoła oszukać tego, kto kocha? (X) |
|
|
|
Quod licet Jovi, non licet bovi - co wolno Jowiszowi, tego nie wolno wołowi.
(X) |
|
|
|
Quod verum est, meum est - co jest prawdziwe, jest też moje.
Seneka. |
|
|
|
Quos Deus vult perdere, prius dementat - kogo Bóg chce zgubić, temu rozum odbiera.
Z Eurypidesa. |
|
|
|
Quot capita, tot sensus - ile głów, tyle opinii.
(X) |
|
|
|
Quot homines, tot sententiae - ilu ludzi, tyle zdań.
(X) |
|
|
|
| |
|
| R |
|
|
|
Rara avis - rzadki ptak.
Juwenalis. |
|
|
|
Rationale animal est homo - człowiek jest istotą rozumną.
Seneka. |
|
|
|
Relata refero - powtarzam, co ułyszałem.
(X) |
|
|
|
Rem tene, verba sequentur - trzymaj się tematu, a słowa się znajdą.
Katon Starszy. |
|
|
|
Repetitio est mater studiurum - powtarzanie jest matką wiedzy.
(X) |
|
|
|
Respice finem - patrz końca.
(X) |
|
|
|
Res sacra miser - nieszczęśliwy jest rzeczą świętą.
Seneka. |
|
|
|
Res severa est verum gaudium - prawdziwa radość jest rzeczą poważną.
Seneka. |
|
|
|
Rex regnat, sed non gubernat - król panuje, ale nie rządzi.
w imieniu Boga.
(X) |
|
|
|
Ridentem dicere verum - z uśmiechem mówić prawdę.
Horacy. |
|
|
|
ŻRixari de asini umbra - spierać się o cień osła; o rzecz błachą.
(X) |
|
|
|
Roma locuta, causa finita - Rzym przemówił, sprawa skończona.
(X) |
|
|
|
| |
|
| S |
|
|
|
Sacra populi lingua est - język ludu jest rzeczą świętą.
Seneka Starszy. |
|
|
|
Salus populi suprema lex - dobro ludu najwyższym prawem.
Cyceron. |
|
|
|
Salus rei publicae suprema lex - dobro republiki najwyższym prawem.
(X) |
|
|
|
Sapere aude - odważ się być mądrym.
Horacy. |
|
|
|
Sapienti sat - mądremu wystarczy.
Plaut. |
|
|
|
Satis verborum - wystarczy słów.
(X) |
|
|
|
Scio me nihil scire - wiem, że nic nie wiem.
Sokrates. |
|
|
|
Se contentus est sapiens - mędrzec zadowala się sobą.
Seneka. |
|
|
|
Semper avarus eget - skąpiec zawsze cierpi niedostatek.
Horacy. |
|
|
|
Semel emissum volat irrevocabile verbum - słowo raz wypowiedziane nie powraca.
Horacy. |
|
|
|
Seniores priores - starsi mają pierwszeństwo.
(X) |
|
|
|
Si ad naturam vives, numquam eris pauper - jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi.
Seneka. |
|
|
|
Si Deus pro nobis, quis contra nos? - jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam?
Św. Paweł. |
|
|
|
Si duo faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo.
Terencjusz. |
|
|
|
Si parva licet componere magnis - jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi.
(X) |
|
|
|
Si tacuisses, philosophus mansisses - gdybyś milczał, byłbyś nadal filozofem.
(X) |
|
|
|
Si vis amari, ama - jeśli chcesz być kochanym, kochaj.
Seneka. |
|
|
|
Si vis pacem, para bellum - jeśli chcesz pokoju, gotuj się do wojny.
Wegecjusz. |
|
|
|
Sic itur ad astra - tak się idzie do gwiazd.
Wergiliusz. |
|
|
|
Sicut mater, ita et filia eius - jaka matka, taka córka.
Ezechiel. |
|
|
|
Signum temporis - znak czasu.
(Zbigniew Hołodiuk) |
|
|
|
Silva rerum - las rzeczy.
(X) |
|
|
|
Similia similibus curantur - podobne leczy się podobnym (homeopetia).
(X) |
|
|
|
Sine ira et studio - bez gniewu i zawziętości.
Tacyt. |
|
|
|
Sit nox cum somno, sit sine lite dies - niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni.
Marcjalis. |
|
|
|
Sit tibi terra levis - niech ci ziemia lekką będzie.
Marcjalis za Eurypidesem. |
|
|
|
Sola ratio perfecta beatum facit - tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym.
Seneka. |
|
|
|
Spiritus flat ubi vult - duch tchnie, kędy chce.
Św. Jan. |
|
|
|
Stultum facit fortuna, quem perdere vult - kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni.
Publiliusz Syrus. |
|
|
|
Sub specie aeternitatis - z punktu widzenia wieczności.
(X) |
|
|
|
Summum ius, summa iniura - najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość; zbyt surowa kara jest krzywdą.
(X) |
|
|
|
Superflua non nocent - nadmiar nie szkodzi.
(X) |
|
|
|
Sus Minervam docet - świnia poucza Minerwę.
(X) |
|
|
|
Sustine et abstine - cierp i panuj nad sobą.
Epiktet. |
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
Te Deum laudamus - Ciebie, Boga, wychwalamy.
(X) |
|
|
|
Taedium vitae - wstręt do życia.
(X) |
|
|
|
Tarde venientibus ossa - spóźnionym dostają się kości.
w imieniu Boga.
(X) |
|
|
|
Tempora mutantur et nos mutamur in illis - czasy się zmieniają i my zmieniamy się wraz z nimi.
Owidiusz. |
|
|
|
Tempus fugit - czas ucieka.
Wergiliusz. |
|
|
|
Testis unus, testis nullus - jeden świadek, żaden świadek.
(X) |
|
|
|
Tota vita discendum est mori - przez całe życie trzeba się uczyć umierać.
Seneka. |
|
|
|
Trahit sua quemque voluptas - każdy ulega swoim namiętnościom.
Wergiliusz. |
|
|
|
Tres faciunt collegium - trzech tworzy kolegium.
(X) |
|
|
|
Tua res agitur, paries cum proximus ardet - o ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada.
Horacy. |
|
|
|
Tuta timens - bojąc się rzeczy bezpiecznych.
(X) |
|
|
|
| |
|
| U |
|
|
|
Ubi bene, ibi patria - gdzie dobrze, tam ojczyzna.
(X) |
|
|
|
Ubi concordia, ibi victoria - gdzie zgoda, tam zwycięstwo.
(X) |
|
|
|
Ubi lex, ibi poena - gdzie prawo, tam i kara.
w imieniu Boga.
(X) |
|
|
|
Ubi tu Caius, ibi ego Caia - gdzie ty, Gajuszu, tam i ja, Gaja.
(X) |
|
|
|
Ultra posse nemo obligatur - nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może.
(X) |
|
|
|
Unus pro multis - jeden za wszystkich.
Wergiliusz. |
|
| |
|
Usus est tyrannus - zwyczaj jest tyranem.
(X) |
|
|
|
Ut ameris, amabilis esto - jeśli chcesz być kochany, bądź godny miłości.
(X) |
|
|
|
Ut pictura poesis - poemat jest jak obraz.
Horacy. |
|
|
|
Ut sementem feceris, ita metes - jak posiejesz, tak zbierzesz.
(X) |
|
|
|
Utile dulci miscere - łączyć przyjemne z pożytecznym.
(X) |
|
|
|
Utilam falsus vates sim! - obym był fałszywym prorokiem!
(X) |
|
|
|
| |
|
| V |
|
|
|
Vae victis! - biada zwyciężonym! Król Galów, Brennus.
Król Galów, Brennus. |
|
|
|
Vanitas vanitatum et omnia vanitas - marność nad marnościami i wszystko marność.
Kohelet. |
|
|
|
Variatio delectat - odmiana sprawia przyjemność.
(X) |
|
|
|
Varium et mutabile semper femina - chwiejną i zmienną jest zawsze kobieta.
Wergiliusz. |
|
|
|
Veni, vidi, vici - przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.
Cezar. |
|
|
|
Venimus, vidimus, Deus vicit - przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył - Sobieski pod Wiedniem (nadesłał kenrir1)
Sobieski pod Wiedniem (nadesłał kenrir1) |
|
|
|
Ventum seminabunt et turbinem metent - wiatr siać będą, a zbierać burzę.
Księga Ozeasza. |
|
|
|
Verba docent, exempla trahunt - słowa uczą, przykłady pociągają.
(X) |
|
|
|
Verba volant, scripta manent - słowa ulatują, pismo zostaje.
(X) |
|
|
|
Veritas odium parit, obsequium amicos - prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół.
Terencjusz. |
|
|
|
Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat - niechaj baczą konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosła jakiej szkody.
(X) |
|
|
|
Video meliora proboque, deteriora sequor - widzę i pochwalam to, co lepsze, ale idę za tym, co gorsze.
Owidiusz. |
|
|
|
Vince in bono malum - zło dobrem zwyciężaj.
Św. Paweł. |
|
|
|
Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam - czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny.
Św. Mateusz. |
|
|
|
Vino pellite curas - winem odpędźcie troski.
Horacy. |
|
|
|
Vinum incendit iras - wino rozpala gniew.
Seneka. |
|
|
|
Virtus ad beate vivendum sufficit - cnota wystarcza do szczęścia.
Seneka. |
|
|
|
Virtus est perfecta ratio - cnota jest doskonałym rozumem.
Cyceron. |
|
|
|
Vis maior - siła wyższa.
(X) |
|
|
|
Vita mancipio nulli datur, omnibus usu - życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku.
Lukrecjusz. |
|
|
|
Vivere militare est - życie jest walką.
Seneka. |
|
|
|
Vivere nolit, qui mori non vult - kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć.
Seneka. |
|
|
|
Volenti nihil difficile - dla chcącego nic trudnego.
(X) |
|
|
|
Volenti non fit iniura - chcącemu nie dzieje się krzywda.
(X) |
|
|
|
Vos estis sal terrae; vos estis lux mundi - wy jesteście solą ziemi; wy jesteście światłością świata.
Jezus Chrystus do apostołów. |
|
|
|
Vox clamantis in deserto - głos wołającego na pustyni.
Księga Izajasza. |
|
|
|
Vox populi vox Dei - głos ludu głosem Boga.
(X) |
|
|
|
Vulnerant omnes, ultima necat - wszystkie ranią, ostatnia zabija.
(X) |
|
|
|
| |
| |
| |
| |
|
|
| |
| |
